Sau 20 năm tiến hành “cuộc chiến tranh toàn cầu chống khủng bố” ở Afghanistan, Mỹ và NATO sẽ rút toàn bộ quân đội khỏi quốc gia này trước ngày 11/9/2021. Tuy nhiên, quyết định rút quân này có mang lại hòa bình và ổn định cho Afghanistan hay không vẫn là một ẩn số chỉ có thời gian mới có câu trả lời thỏa đáng.
Nhìn lại cuộc chiến tranh “chống khủng bố” ở Afghanistan
Sau khi Liên Xô - quốc gia đóng vai trò là một cực trong trật tự thế giới lưỡng cực của Chiến tranh lạnh, sụp đổ vào năm 1991, Mỹ nỗ lực thực hiện mục tiêu chiến lược toàn cầu là xây dựng trật tự thế giới đơn cực do Washington kiểm soát. Để thực hiện mục tiêu này, Mỹ triển khai chiến lược toàn cầu trên nhiều hướng, trong đó có hai hướng đáng chú ý. Thứ nhất, trái với cam kết sẽ không mở rộng NATO sau khi đạt được thỏa thuận với Liên Xô về việc dỡ bỏ bức tường Berlin và thống nhất nước Đức vào năm 1989, Mỹ tiếp tục mở rộng liên minh này và sử dụng nó làm lực lượng xung kích để thực hiện chiến lược toàn cầu sau Chiến tranh lạnh. Để biện minh cho chủ trương tiếp tục mở rộng NATO trong bối cảnh không còn đối thủ là Liên Xô và Khối quân sự Warsaw của các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, Mỹ cần phải tạo ra đối thủ “xứng tầm” được Washington gọi là “chủ nghĩa khủng bố quốc tế”. Thứ hai, Mỹ sử dụng sức mạnh quân sự vượt trội mà không một quốc gia nào có thể ngăn cản để thiết lập “các thể chế dân chủ” hướng theo quỹ đạo của Washington ở các nước thuộc “thế giới thứ ba”. Đóng vai trò quan trọng trong “thế giới thứ ba” là các quốc gia nằm trong vành đai địa chính trị được Washington gọi là Đại Trung Đông kéo dài từ Afghanistan qua các khu vực Trung Á, Nam Á, bán đảo Balkan và Bắc Phi - Trung Đông. Sự kiện 11/9/2001 mở đầu quá trình hiện thực hóa hai hướng triển khai chiến lược này của Mỹ sau Chiến tranh lạnh.
Chỉ một ngày sau cuộc tấn công hoàn toàn bất ngờ và kinh hoàng nhằm vào Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York ngày 11/9/2001, Tổng thống Mỹ G.W. Bush tuyên bố trước toàn thế giới rằng, Osama bin Laden - chỉ huy mạng lưới khủng bố Al-Qaeda đang được chính quyền Taliban che chở ở Afghanistan là “kẻ chủ mưu”. Thay vì chỉ cần sử dụng lực lượng đặc nhiệm và tình báo để truy lùng và tiêu diệt Osama bin Laden, Tổng thống G.W. Bush tuyên bố phát động “cuộc chiến tranh toàn cầu chống khủng bố” ở Afghanistan. Kể từ thời điểm đó, Washington tuyên bố chủ nghĩa khủng bố trở thành nguy cơ có tính toàn cầu không chỉ đối với an ninh quốc gia của Mỹ và đồng minh, mà còn đối với cả thế giới. Cũng kể từ thời điểm này, NATO có cơ sở để tồn tại lâu dài như là lực lượng trên tuyến đầu trong cuộc chiến chống khủng bố quốc tế. Mỹ rất cần tạo dựng kẻ thù có tính toàn cầu không chỉ để biện minh cho sự tồn tại của NATO, mà còn lôi kéo các quốc gia khác tập hợp dưới “ô an ninh” của Washington. Theo đó, khi phát động cuộc chiến tranh ở Afghanistan, Tổng thống G.W. Bush kêu gọi các quốc gia trên thế giới đi theo Mỹ để cùng “chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế”. Ngoài ra, bằng quyết định phát động cuộc chiến tranh ở Afghanistan với khẩu hiệu mang lại “nền tự do bền vững” cho quốc gia này, Mỹ còn mở đầu quá trình sử dụng sức mạnh quân sự để thiết lập “các thể chế dân chủ” ở các quốc gia trong vành đai địa chính trị Đại Trung Đông1.
Sau 20 năm nhìn lại, mục tiêu do Mỹ đề ra trong “cuộc chiến tranh toàn cầu chống khủng bố” ở Afghanistan đã thất bại. Taliban không những không bị tiêu diệt mà còn giành lại quyền kiểm soát nhiều khu vực rộng lớn ở vùng nông thôn của Afghanistan, uy hiếp sự tồn vong của chính thể do Mỹ dựng lên ở Kabul. Từ chỗ bị Washington coi là kẻ thù cần phải tiêu diệt, Taliban được Mỹ chấp nhận như một đối tác đàm phán để ký Thỏa thuận hòa bình vào ngày 29/02/2020. Ngoài ra, các tổ chức khủng bố quốc tế không những không bị Mỹ tiêu diệt, mà còn lan tỏa tới nhiều khu vực trên thế giới, như: Trung Đông - Bắc Phi, Đông Nam Á, thậm chí cả ở châu Âu. Do đó, quyết định của Mỹ và NATO rút quân khỏi Afghanistan đồng nghĩa với việc gián tiếp công nhận thất bại trong cuộc chiến kéo dài 20 năm ở quốc gia này. Ngày 08/7/2021, phát biểu tại Nhà Trắng, Tổng thống Joe Biden tuyên bố quân đội Mỹ “đã đạt được các mục tiêu” tại Afghanistan sau gần 20 năm phát động cuộc chiến tại quốc gia này, như: tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden, làm suy yếu tổ chức khủng bố Al-Qaeda và ngăn chặn nhiều cuộc tấn công vào Mỹ. Tổng thống Joe Biden còn tuyên bố: “Chúng tôi không đến Afghanistan để xây dựng đất nước này. Đó là quyền và trách nhiệm của riêng người dân Afghanistan. Họ tự quyết định tương lai của họ và cách họ muốn điều hành quốc gia của mình”. Tuyên bố này của Tổng thống Joe Biden chứng tỏ sách lược sử dụng sức mạnh quân sự để “xúc tiến dân chủ” của Mỹ cũng bị phá sản.
Mỹ và Nato rút quân khỏi Afghanistan
