EurActiv (cổng thông
tin trên in-tơ-nét với ba thứ tiếng Anh, Pháp, Đức; thành lập năm 1999, chủ yếu
bàn luận các vấn đề liên quan Liên hiệp châu Âu) đăng bài Tự do báo chí và sự
tích tụ phương tiện truyền thông ở châu Âu (Pressefreiheit und
Medienkonzentration in Europa).
>>Cấn
Thị Thêu hãy trả lại thanh danh cho người dân Dương Nội
>>HRW lại xuyên tạc, vu cáo Việt Nam
Bài viết cho biết tại một số quốc gia châu Âu,
như ở Pháp, Tập đoàn Lagadère đã duy trì một nhóm truyền thông quan trọng; nhóm
này đứng vị trí thứ 15 trong bảng xếp hạng quốc tế của các phương tiện truyền
thông. Trên thị trường báo và tạp chí ở Pháp, Lagadère nắm vị trí chủ chốt với
tờ Match và Elle. Ngay cả trong việc tiếp thị các chương trình thể thao,
Lagadère cũng hoạt động rất tích cực. Dư luận cho rằng việc kinh doanh hỗn hợp
các lĩnh vực này chắc chắn không thể phù hợp với tinh thần độc lập của báo chí.
Nhưng người ảnh hưởng nhiều hơn trên thị trường truyền thông ở Pháp lại là
S.Dassault (S.Đát-xôn). Ông là một trong năm người giàu nhất nước Pháp và về
chức danh công việc được gọi là “doanh nhân”, “nhà buôn vũ khí”, “chính trị
gia”. Chính xác hơn, phải gọi là “ông trùm truyền thông”, vì ông có thể định
đoạt số phận của hơn 70 tờ báo, trong đó có tờ rất lâu đời Le Figaro, nhiều tờ
báo ở các tỉnh và tờ Le Soir ở Bỉ. S.Dassault nắm giữ bốn phần năm số cổ phần
của nhà xuất bản Socpress ở Pa-ri.
S.Dassault cũng là một trong những nhà cung
cấp tài chính chủ yếu cho tổ chức “Phóng viên không biên giới”. Vì vậy, người
ta có quyền đặt câu hỏi: Liệu việc Cộng hòa Pháp ở vị trí thứ 37 trong bảng xếp
hạng tự do báo chí toàn cầu có hoàn toàn phù hợp với thực tế hay không? Năm
2004, với tư cách thành viên của đảng bảo thủ cầm quyền UMP, Dassault đã có một
ghế tại Thượng viện. Về việc này, Tòa án Hiến pháp ở Pháp phán quyết cho rằng
có thể chấp nhận được. Và tác giả bài báo viết, mức độ tích tụ quyền lực về
chính trị và phương tiện truyền thông như vậy không chỉ thể hiện sự hấp dẫn, mà
còn chỉ ra những khả năng cực kỳ nguy hiểm.
Ở I-ta-li-a, thực trạng vấn đề tự do báo chí
còn tồi tệ hơn, và bị đánh giá là rất suy giảm, công chúng đã quá quen thuộc
với thực tế: Trong một bản tin thời sự thì chính phủ của ông S.Berlusconi
(S.Bê-lu-scô-ni) luôn là nơi có tiếng nói cuối cùng. Tiến trình gọi là
“S.Berlusconi hóa” toàn bộ cảnh quan phương tiện truyền thông I-ta-li-a là một
thí dụ thảm hại của châu Âu. Hiện nay ở CHLB Đức có 10 tập đoàn truyền thông
lớn, dẫn đầu là công ty cổ phần Bertelsmann với 50 công ty con đặt rải rác trên
toàn thế giới, và công ty cổ phần Axel Springer là nhà xuất bản báo lớn nhất
nước này. Trong số 10 tập đoàn thì chỉ có hai tập đoàn công cộng là đài truyền
hình công cộng số một ARD, đài truyền hình công cộng số hai ZDF. Như vậy thị
trường truyền thông ở CHLB Đức phần lớn được kiểm soát bởi các nhà tư bản kếch
xù. Trong các năm qua, cuộc khủng hoảng niềm tin vào truyền thông ở Đức vẫn
tiếp diễn. Mới đây, ngày 2-5-2016, Viện TNS emnid - một viện thăm dò dư luận có
uy tín, công bố kết quả khảo cứu về độ tin cậy của truyền thông Đức theo đơn
đặt hàng của Đài phát thanh và truyền hình Bavaria - đài truyền hình công cộng.
Dựa trên kết quả này, các tạp chí danh giá,
các tờ báo lớn ở CHLB Đức cũng như Đài phát thanh và truyền hình Đức đã cho
đăng một loạt bài viết. Thí dụ, cùng một ngày tờ Thế giới (Die Welt) đăng bài
Đa số người Đức cho rằng truyền thông bị điều khiển (Mehrheit der Deutschen
halt Medien fur gelenkt), tờ Thời gian trực tuyến (Zeit Online) đăng bài Khảo
cứu - Người Đức cho rằng phương tiện truyền thông thông tin bị điều khiển
(Studie- Deutsche halten Nachrichtenmedien fur gelenkt), trong đó có đoạn viết:
Theo nghiên cứu, đa số người dân CHLB Đức cho rằng phương tiện truyền thông
thông tin bị điều khiển, đưa tin theo một chiều, không theo hướng để giải quyết
vấn đề. Sáu trong số mười người được hỏi tin chắc rằng, truyền thông bị điều
khiển khi quyết định đưa tin gì và cách đưa tin như thế nào. Được xem là kẻ
giật dây từ hậu trường là chính phủ, các đảng phái và các nhà doanh nghiệp
thông qua những nhóm vận động hành lang...
Tháng 3-2016, nhà báo, Tiến sĩ U.Krueger
(U.Khruy-kờ), nhà khoa học làm việc tại Học viện báo chí thuộc Đại học tổng hợp
Leipzig (CHLB Đức) đã xuất bản cuốn sách Dòng chính thống - Tại sao chúng ta
không còn tin tưởng vào phương tiện truyền thông (Mainstream Warum wir den
Medien nicht mehr trauen). Cuốn sách thu hút sự chú ý không chỉ của các nhà
báo, mà cả những người hoạt động trong lĩnh vực truyền thông; hàng loạt tờ báo
lớn, tạp chí nổi tiếng, và các đài truyền thanh, truyền hình đã giới thiệu. Về
nội dung, có thể xem cuốn sách là phần tiếp theo của cuốn Sức mạnh của ý kiến -
ảnh hưởng của giới tinh hoa đến truyền thông định hướng và các nhà báo dẫn đầu
- Một phân tích phê phán mạng lưới xuất bản năm 2013. U.Krueger đưa ra nhiều
dẫn chứng cụ thể để giải thích nguyên nhân của cuộc khủng hoảng niềm tin vào
truyền thông phương Tây đã và đang xảy ra. Có lẽ vì cuộc khủng hoảng ở Ukraine
được rất nhiều người ở phương Tây quan tâm, bàn luận nên trang đầu và trang
cuối cùng cuốn sách ông đều đề cập, phân tích sự kiện này từ góc nhìn của “tiêu
chuẩn kép”. Từ đó, ông đặt tên cho đoạn đầu ở trang 1 là “Vụ lật đổ ở Ukraine
là một chất xúc tác”, ở trang cuối là đoạn "Những tiêu chuẩn kéo và sự
quan tâm đến đồng minh”, với các chi tiết liên quan tới sự kiện được xem xét tỉ
mỉ. Thí dụ, U.Krueger viết: “Sự sáp nhập được phương Tây coi là trái với luật
quốc tế, nhưng không đổ máu Crim vào Liên bang Nga đã kích động người làm
truyền thông hơn rất nhiều lần so với những cuộc chiến tiến công cũng trái với
luật quốc tế nhưng đẫm máu, cũng như sự sử dụng máy bay không người lái của các
đồng minh chúng ta.
Ngọc Dung (Nhân dân)